Эрон ва Осиёи марказии зарфиятҳои билқувваи зиёдӣ барои беҳбуди ҷараён гардишгарӣ доранд . Бо ин ҳол банно ба далоили мухталиф ин санъат байни ду тараф токунӯн тавсияи маҳсусӣ наёфта аст . Дар ин чорчӯби Эрон ва давлатҳои Осиёи марказӣ мебоист ба дунболи роҳҳои густардатар кардани фаъолиятҳои гардишгарӣ бо кишварҳои Осиёи марказӣ чаҳ аз дид ҷазби турист ва чаҳ аз манзар фиристодан гардишгар бошад то битавонад аз мавоҳиби гӯногӯн дар ин ҳавзаи баҳра манд шавад .
Муқаддама
Имрӯза санъати туризм ва гардишгарӣ ба яке аз муҳимтарин фаъолиятҳои кишварҳо табдил шуда аст ки метавон онро аз ҷаҳоти мухталиф мавриди баррасӣ қарор дод . Ба таври мисол аз дидгоҳи иқтисодӣ сабаби равнақи машоғил ва касбу корҳо ва вуруди сармоя шудааст , аз дидгоҳи фарҳангӣ ва иҷтимоъӣ боиси таъомул , пайванд ва наздик шудани фарҳангҳо мешавад ва аз дидгоҳи сиёсӣ , омили барқарории равобити хуб миёни кишварҳо аст . Ҳавзаи кишварҳои Осиёи марказӣ ба далели иштирокҳои фарҳангӣ , торихӣ ва тамаддунӣ аз дербоз мавриди тавваҷӯҳи Эрон буда аст ва аз ҳайси гардишгарӣ ҳоизи аҳамияти бисёре аст . Бо ин ҳол ҷараёни гардишгарӣ он тавр ки мунтабиқ бар ин зарфиятҳо бошад токунӯн шакл нагирифтааст . Аз ин манзар дар ин гузориш нақши санъати гардишгарӣ бар тақвияти равобити Эрон ва Осиёи марказӣ мавриди баррасӣ қарор мегирад .
Вазъияти кунунии ҷараёни гардишгарӣ байни Эрон ва Осиёи марказӣ
Ҳар ду минтақаи Эрон ва Осиёи марказӣ дорои зарфиятҳо ва потансиелҳои гӯногӯни гардишгарӣ дар заминаҳои таърихӣ , сиёҳатӣ , фарҳангӣ , таббӣ , пизишкӣ ва . . . Ҳастанд ва барои баҳрамандии бештар аз мавоҳиби санъати гардишгарӣ ба дунболи тавсияи зерсохтҳои худ ва таблиғот барои ҷазби гардишгарон бештар ҳастанд . Аммо тамаркузи ҳаркадом аз ин кишварҳо барои ҷазби гардишгарон мутафовит аст . Ба таври мисол Қирғизистон ва Қазоқистон бештар бар рӯй ҷазби гардишгар дар ҳавзаи Экотурисм ё табиатгардӣ тамаркуз карда анд ва дар Узбекистон ва Тоҷикистон , ҳавзаи гардишгарии торихӣ ва фарҳангӣ мавриди тавваҷӯҳ аст . Аммо ба назар мерасад ки гардишгарони Эронӣ ҳануз бо зарфиятҳои гардишгарӣ дар ҳавзаи кишварҳои Осиёи марказӣ ошно нестанд ва аз ҷозибаҳо ва имкониятҳои гардишгарии ин кишварҳо бехабар ҳастанд ва ба ҳамин далел барои сафарҳое бо аҳдофи гардишгарӣ , ҷазби ҳавзаҳо ва кишварҳои баъзан мутахосим ва ё дорои тазоди манофеи миллӣ бо Эрон мешаванд . Нуктаи муҳими дигар ин аст ки оё ҳавзаи гардишгарӣ ва санъати туризм дар тавсияи равобит миёни Эрон ва кишварҳои минтақаи Осиёи марказӣ таъсир хоҳад гузошт ё хайр ?
Бештари гардишгарони хориҷии кишварҳои Осиёи марказӣ аз мабдаи Рӯсия ба ин кишварҳо меоянд ; он ҳам ба далели наздику арзон будан ва ҳамчунин ривоҷи забони русӣ дар ин манотиқ . Гардишгари даруни минтақаи Осиёи марказӣ низ бахши дигари потансиели бозори гардишгарии ин кишварҳост . Ин вазъият бештар ба иллати вобастагии мутақобили ин кишварҳо ба далели сиёсатҳои давра Шӯравӣ буда ва албатта мавориди ҳамчун дидори ақвом , тиҷорату мавориди аз ин дастро низ шомил мешавад . Албата кишварҳои Осиёи марказӣ сахт ба дунболи густариши бозори гардишгарони худ ба вижа аз кишварҳои ғарбӣ ва ангалисӣ забон ҳастанд . Дар Эрон низ бештари гардишгарон аз мабдаи кишварҳои арабӣ назири Ироқ ва ҳамчунин Сурия кишварҳои ҳамсоя монанди Афғонистон , Покистону Озарбойҷони ворид кишвар мешаванд ки гардишгарии зиёратӣ ва тиҷорати минтақае аз аслитарин далоили вуруди гардишгарон ба Эрон ҳастанд .
Дар миёни кишварҳои Осиёи марказӣ Қазоқистон бо бештарин боздидкунанда , ҳудуди 8 . 6 милион нафар гардишгар дорад . Пас аз Қазоқистон , Узбекистон бо ҳудуди 6 . 6 милион нафар , Қирғизистон бо ҳудуди 3 . 2 милион ва Тоҷикистон бо ҳудуди 1 . 4 милион нафари гардишгар қарор доранд . Туркманистон бо ҳудуди 20 ҳазор нафар , камтарини омори гардишгарон дар кули Осиёи марказиро ба худ ихтисос додааст . Ҷойгоҳи гардишгарони Эронӣ низ дар кишварҳои Осиёи марказӣ мутафовит аст ба таври мисол Эрониҳо рутбаи нахусти боздидкунандагон хориҷӣ аз Туркманистонро доро ҳастанд вале дарбораи Узбекистони рутбаи бистумро ба худ ихтисос додаанд . Аз сӯи дигар , дар миёни кишварҳои Осиёи марказӣ , Туркманистони болотарин мизони гардишгаронро равона Эрон карда ки бештар ба далели тиҷоратҳои марзӣ ва дидори ақвом будааст ва пас аз он Тоҷикистон қарор дораду дигари кишварҳои Осиёи марказии омори чандон қобили таваҷҷӯҳ аз назари омори гардишгарони вурудӣ ба Эрон надоранд . Дар ин миён , аҳолии минтақаи Осиёи марказии огоҳии чандоне низ аз тавоноиҳо ва ҷозибаҳои гардишгарӣ ва имконоти Эрон дар ҳавза гардишгарӣ надоранд ва мутаъасифона тасаввури зеҳнии бештари онон аз Эрон , дидгоҳӣ аст ки дар тавлидоти расонаҳои ғарбӣ реша дорад ки умдатан душмани Эрон ҳастанду Эронро ба унвони кишварии даргири буҳрону ақаб афтода нишон медиҳанд .
Эрон ба тамомии кишварҳои Осиёи марказии парвози мустақим дорад . Дар ҳоли ҳозир , аз Теҳрон ба Бишкек ва воруна ҳафтае як бор , аз Теҳрон ба Алматӣ ва билъакси ҳафтае як бор , аз Теҳрон ба Ишқиобод ва билъакси ҳафтае як бор , аз Теҳрон ба Тошканд ва билъакси ҳафтае ду бор , аз Теҳрон ба Душанбе ва билъакси ҳафтае ду бор , аз Машҳад ба Душанбе билъакси ҳафтае як бор ва аз Гургон ( Вилояти Гулистон ) ба Актау ( Қазоқистон ) ҳафтае як парвози мустақӣм доир аст . Аммо ба назар мерасад бо тавваҷӯҳ ба ҳусни собиқа , ҳамкориҳои наздик , доштани пайвандҳои амиқу соири масоил , ин теъдоди парвозҳо кофӣ несту ниёзманди бозбӣнӣ дар шумори парвозҳоу афзоиши онҳо ба мақсади кишварҳои ҳавзаи Осиё марказӣ ҳастем .
Зарфиятҳои гардишгарии мавҷӯд
Заминаҳои фаровонӣ барои ҳамкории бештар дар ҳавзаи гардишгарии миёни Эрон ва Осиёи марказӣ вуҷуд дорад ки метавон ба ҳавзаҳои гӯногӯни он ишора кард . Дар Эрон , гардишгарии зиёратӣ бар амокини муқаддас мисли ҳарами мутаҳҳари муқаддаси ҳазрати Ризо (а) дар Машҳад ,ва ҳарамҳои Эмом зодагони азими алқадр дар Қум ва Широз ва дар радаи баъдии зиёратгоҳи уламо ва Сӯфиёни бузург монанди Боизиди Бастомӣ , Абулҳасани Харақонӣ, шайх Аҳмади Ҷомӣ ва . . . Мутамарказ аст . Ҳамчунин вуҷуди хонаи мубораки ҳазрати Эмоми Али ибни Мӯсо Алризо ( ъ ) ва дигар маконҳои торихӣ ва мазҳабӣ монанди мазори Касоии Марвазӣ , мазори хоҷаи Юсуфи Ҳамадонӣ ва . . . Дар шаҳри Марв , оромгоҳи бузургон ва олимони дин монанди Чаҳорбакр ва Чаҳорпир дар Бухоро ва низ оромгоҳи Шоҳи Зинда аз наводагони Эмоми Алӣ ( ъ ) ва имомзодаи Иброҳим ( ъ ) дар шаҳри Самарқанд аз ҷумлаи ин зарфиятҳо дар Осиёи марказӣ аст .
Гардишгарии торихии фарҳангӣ низ метавонад бар банноҳои торихӣ ва мероси фарҳангӣ дар шаҳрҳои Исфаҳон , Широз , Язд , Кошон ва ҳамчунин банноҳои торихӣ дар Самарқанд , Хоразм , Тошканд , Марв , Бухоро , Хуҷанд ва . . . Бо ҳадафи наздиктар сохтани шинохти мутақобили ду ҳавзаи Эрон ва Осиёи марказӣ ки аз як фарҳанг ва тамаддун реша доранд , мутамарказ шавад . Ҳамчунин ҳавзаи гардишгарии саломат бо тавваҷӯҳ ба имконот , тавоноиҳоу рушди хиракунандаи Эрон дар дониши пизишкӣ ва ҳамчунин собиқаи дурахшони Эрон дар мизбонӣ ва дармони беморон ва саломатҷӯён аз кишварҳои ҳамсоя , махсусани кишварҳои арабӣ ва ҳамчунин корномаи муваффақе ки кишвари Эрон дар ин ҳавза дорад , метавонад бистари муносибӣ барои дармони беморон аз мабдаи кишварҳои Осиё марказӣ бошад . Албата табиатани истифодаи комил аз ин зарфияти ниёзманди тавваҷӯҳи вижа ва омодасозии зерсохтҳо аст . Дар ниҳоят гардишгарии санъатӣ – тиҷорӣ аст ки дар ин замина ҳадафи мавриди назар , бештари тоҷирон ва бозаргонон , санъатгарон , соҳибони касбу кор ва фаъолони ҳавзаи иқтисод ҳастанд . Ҳадафи ин навъ аз гардишгарӣ касби донишу иттилоот нисбат ба тавоноиҳо ва фурсатҳои иқтисодии Эрон дар ҳавзаҳои тиҷорӣ ва санъатӣ ва ба таври мутақобили шинохти фурсатҳо дар Осиёи марказӣ аст . Ин ҳавза дар сӯрати фаъол шудан , метавонад мазиятҳои зиёдӣ дар заминаи тақвияти таъомулот тиҷорӣ дошта бошад . Матолиб гуфта шуда танҳо гӯшае аз зарфиятҳои мавриди ғифлат дар ҳавзаи санъати туризми миёни Эрон ва кишварҳои Осиё марказӣ аст ки билфеъл кардани ин зарфиятҳо ниёзманди ҳамкориҳои бештар миёни давлат ва маҷмӯъаҳои хусусии Эрон ва ин кишварҳо аст.
Арзёбии вазъияти кунунӣу мулоҳизот
Ба таври куллӣ бо тавваҷӯҳ ба пайвастҳои фарҳангӣ , торихӣ ва тамаддунӣ , наздикии ҷуғрофиёӣ , фурсатҳои ҳамкорӣ , ҷозибаҳои муштараки ҳар ду ҳавза ва равобити густурда ва торихии миёни Эрон ва Осиёи марказӣ , метавон гуфт ки равобити гардишгарии миёни ин ду минтақа мутаносиб бо ин зарфиятҳо набуда ва ниёзи ҷаддӣ ба баррасӣ , ислоҳу тақвияти равобит ва фаъолиятҳои ҳавзаи туризм вуҷуд дорад . Дар ин чорчӯби Ҷумҳурии исломӣ Эрон мебоист ба дунболи роҳҳои густурдатар кардани фаъолиятҳои гардишгарӣ бо кишварҳои Осиёи марказӣ чӣ аз дид ҷазби турист ва чӣ аз манзари фиристодан гардишгар бошад то битавонад аз мавоҳиби гӯногӯн дар ин ҳавзаи баҳра манд шавад . Ҳузури гардишгарони Осиёи марказӣ дар Эрон боиси вуруду гардиши сармояи бештар дар Эрон , ошнои бештари мардуми Эрон бо аҳолии Осиёи марказӣ , барқарории таъомулоти фарҳангӣ , иҷтимоӣ ва ҳатто иқтисодӣ шинохти бештари мардуми Осиёи марказии нисбат ба кишварамону тавоноиҳои Эрон дар заминаҳои гӯногӯн мешавад . Ҳузури гардишгарони Эронӣ дар Осиёи марказӣ низ чунин пайомадҳоеро дар пай дорад , илова бар он боиси ошнои эрониён бо тавоноиҳои Осиёи марказӣ ва ҳамчунин мероси Эронӣ ки дар ин минтақа вуҷуд дорад , хоҳад шуд . Ҳамчунин бояд кӯшиш ва заминасозӣ шавад то талоши ғарб барои тарсими чеҳраи махдӯш аз Эрон ва муаррифии он ба унвони як кишвари ақабмонда, заъиф , ноамн ва дорои саркӯби динӣ хунсо шавад ва ҳамчунин таблиғоти фаровони душманони Эрон ки ба хусус аз сӯи ҷараёнҳои ифротии мазҳабӣ барои доман задан ба ихтилофҳои динии мавриди истифода қарор мегирад , посух дода шавад то ҳам тасвири Эрон дар азҳони умумии мардуми Осиёи марказӣ ислоҳ шавад ва ҳам мизони тараддуд ва ҳузури гардишгарон дар Эрон афзоиш ёбад .
Албата дар ин миён бархе мулоҳизот низ вуҷуд дорад ки бояд ба он тавваҷуҳ кард . Масаълаи аввал , вуҷуди ҳассосиятҳои давлатӣ дар Осиёи марказии нисбат ба шаклгирӣ гардишгарии мазҳабии миёни Эрон ва Осиёи марказӣ ба воситаи вуҷуди аксарияти аҳли суннат дар он минтақа аст . Мавзӯи дигар ҳузури рӯзафзуни гардишгарон аз мабдаи режими саҳюнистӣ дар ин минтақаи махсусан шаҳри Бухоро ба воситаи таърихи деринаи ҳузури яҳудён дар ин шаҳр аст ки мулоҳизотиро барои мо ба ҳамроҳ дорад . Масаълаи дигар афзоиш рафт ва омад ба Туркияу гароиш ба он кишвар аст ки ҳам боис аз даст рафтани фурсатҳои ҳамкорӣ ва касб даромад барои Эрон хоҳад шуд ва ҳам боиси нуфӯзи бештари Туркияу таҳти таъсири қарор гирифтани азҳони умумии мардуми минтақау рушди андешаҳои хатарноки пантуркизм дар Осиёи марказӣ хоҳад шуд
Ҷамъи бандӣ ва пешниҳодҳо
Эрон ва Осиёи марказӣ зарфиятҳои билқувваи зиёдӣ барои беҳбудии ҷараёни гардишгарӣ доранд . Бо ин ҳоли банно ба далоили мухталиф ин санъат байни ду тараф токунӯн тавсия маҳсусӣ наёфта аст . Дар ин чорчӯб бо ҳадафи тақвияти таъомулҳо метавон пешниҳодҳоеро ироъа кард ки иборатанд аз : ақди қарордоди хоҳархондагӣ миёни шаҳрҳои гардишгарии Эрон ва Осиёи марказӣ ва роҳкорҳои амалиётӣ шудани хоҳархондагиҳои мавҷӯд ҷиҳати афзоиши шинохти мутақобил , ироъаи ёронаҳои давлатӣ барои камтар шудани ҳазинаҳои сафар ба ин минтақа ( барои мисол пардохти ёрона ба ширкатҳои ҳавопаймоӣ ки боиси коҳиши нархи билет парвоз шавад ) ; тасҳили судӯри раводиди миёни ин кишварҳо ва дар сӯрати имкони ҳазфи раводиди муштарак миёни Эрон ва кишварҳои ҳавзаи Осиёи марказӣ , барқарории иртиботҳои тахассусӣ дар ҳавзаи гардишгарӣ аз тариқи рӯйдодҳои тахассусӣ назири намоишгоҳҳои гардишгарӣ дар ҳошияи камиссиюнҳои муштарак ва дар ниҳояти тарбияти нерӯҳои гардишгарии мутахассиси ҳавзаи Осиёи марказӣ .
